Του Δημήτρη Παπασωτηρίου*
*Υπεύθυνος Τμήματος Marketing & ΟΤΑ – Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης
Το 2015 στην Σύνοδο Κορυφής των Ηνωμένων Εθνών που πραγματοποιήθηκε στην Νέα Υόρκη εγκρίθηκε η Agenda 2030 για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη. Η Agenda 2030 αποτελεί ένα παγκόσμιο προγραμματικό κείμενο αρχών και δεσμεύσεων που περιλαμβάνει δέσμη 17 Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (Sustainable Development Goals – SDG’s), που αποσκοπούν στην ολοκληρωμένη (integrated) αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων στην οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική τους διάσταση.
Οι SDG’s και οι 169 συνδεδεμένοι (υπο)στόχοι καλύπτουν όλες τις εκφάνσεις των βασικών ζητημάτων που τίθενται στην παγκόσμια κοινότητα: Από την φτώχεια και τα ανθρώπινα δικαιώματα μέχρι τις υποδομές, την βιώσιμη παραγωγή και κατανάλωση και την κλιματική αλλαγή.
Η Ανακύκλωση και τα αποτελέσματα αυτής, επιδρούν άμεσα ή έμμεσα στους περισσότερους από τους 17 Στόχους αυτούς. Ανάμεσά τους, οι Στόχοι 11 (Βιώσιμες Πόλεις & Κοινότητες), 12 (Υπεύθυνη Κατανάλωση & Παραγωγή) και 13 (Κλιματική Αλλαγή) έχουν ευθεία αναφορά και συσχέτιση με την Ανακύκλωση και άρα τη λειτουργία των Συστημάτων Διευρυμένης Ευθύνης Παραγωγού (ΔΕΠ – Extended Producers’ Responsibility – EPR schemes), όπως θεσμοθετήθηκαν με βάση την Οδηγία 94/62 της Ευρωπαϊκής Νομοθεσίας, όπως τροποποιήθηκε με την Οδηγία 18/852, για τις χώρες – μέλη της Ένωσης.
Η Ανακύκλωση, ως έννοια και ως καθημερινή πρακτική είναι ιδιαίτερα σημαντική, γιατί πέραν των αυτονόητων ωφελειών που έχει για την κοινωνία, σε επίπεδο εξοικονόμησης πρωτογενών υλικών και ενέργειας, από την υποκατάσταση πρώτων υλών από δευτερογενή υλικά, αποτελεί η ίδια μια έμπρακτη διαδικασία μύησης στην ανάπτυξη της περιβαλλοντικής συνείδησης, προϋπόθεση για κάθε αναγκαία προσαρμογή της ανθρώπινης δραστηριότητας στις αρχές της υπεύθυνης περιβαλλοντικής διαχείρισης, τις αρχές της βιώσιμης (αειφόρου) ανάπτυξης.
Το βασικό Σύστημα Ανακύκλωσης στην Ελλάδα είναι το Σύστημα των Μπλε Κάδων που λειτουργεί η Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης (ΕΕΑΑ). Η ίδρυση της ΕΕΑΑ ως εγκεκριμένο Συλλογικό Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΣΕΔ, όπως ονομάστηκαν τα Συστήματα αυτά στην Ελλάδα με βάση την ενσωμάτωση της ευρωπαϊκής νομοθεσίας στο Εθνικό Δίκαιο το 2001 με τον Ν. 2939), αποτέλεσε πρωτοβουλία ελληνικών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην παραγωγή συσκευασιών και την εμπορία συσκευασμένων προϊόντων. Στόχος τους είναι να ανταποκριθούν αποτελεσματικά στη νομική τους υποχρέωση για Ανακύκλωση των αποβλήτων συσκευασίας των προϊόντων τους, μέσα από την ρυθμιζόμενη (αυτό)διαχείριση των οικονομικών πόρων που απαιτούνται για τον σκοπό αυτό, με τον βέλτιστο τεχνικά και οικονομικά τρόπο. Η ΕΕΑΑ λειτουργεί, προς εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος και ΜΗ κερδοσκοπικά εκ του Νόμου: η μετοχή της ΔΕΝ διανέμει μέρισμα στους μετόχους της, ανάμεσα στους οποίους άλλωστε βρίσκεται με 35% η Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ).
Δεν είναι υπερβολή να ειπωθεί ότι η Ανακύκλωση Συσκευασιών στους Μπλε Κάδους «έφερε» στην ελληνική κοινωνία την έννοια της Ανακύκλωσης. Εξοικείωσε τους πολίτες με την καθημερινή πρακτική της διαλογής των υλικών στην πηγή, στον χώρο δηλαδή που δημιουργούνται ως απόβλητα, στο νοικοκυριό. Και πράγματι: Ένας μπλε κάδος (και εδώ και κάποια χρόνια και ένας μπλε κώδωνας) βρίσκεται κάπου κοντά σε κάθε νοικοκυριό στη χώρα, προσφέροντας την δυνατότητα στους πολίτες να αποθέτουν εκεί προσωρινά τα χρήσιμα υλικά που παράγονται στις πόλεις και τους οικισμούς μας και από εκεί να εκκινεί η αλυσίδα προστιθέμενης αξίας που οδηγεί (με την συμβολή των Δήμων, των επιχειρήσεων και άλλων οικονομικών παραγόντων), στην αξιοποίησή τους ως δευτερογενή υλικά.
Ο μπλε κάδος έχει γίνει εδώ και χρόνια αναπόσπαστο τμήμα του αστικού (και όχι μόνο) τοπίου. Ωστόσο η σημασία του μπλε κάδου ως τμήματος της ευρύτερης αλυσίδας της Διαχείρισης των Αστικών Στερεών Αποβλήτων είναι εξόχως πιο διδακτική. Ο «μπλε κάδος» ήταν η πρώτη δραστηριότητα στον χώρο των ΑΣΑ που «μετρούσε». Η μέτρηση, ο υπολογισμός δηλαδή των οικονομικών και τεχνικών παραμέτρων μίας μεθόδου, στον χώρο που παραδοσιακά απλώς μεριμνούσε για την ευταξία στις πόλεις και την καθαριότητα, εισήγαγε μία παντελώς παραγνωρισμένη έννοια στο χώρο της Διαχείρισης των ΑΣΑ στην Ελλάδα: αυτή της οικονομικής βιωσιμότητας των λειτουργιών, της συσχέτισης δηλαδή κόστους και αποτελέσματος. Αποτέλεσε την βασική πηγή για συλλογή στοιχείων πεδίου, τόσο από άποψη ποσοτική όσο και ποιοτική (σύνθεση ΑΣΑ κλπ).
Πέραν των παραπάνω η Ανακύκλωση στους Μπλε Κάδους είναι δυνητικά χρήσιμο εργαλείο για την πολυπόθητη εξοικονόμηση δαπανών στους ΟΤΑ της χώρας: Για κάθε τόνο χρήσιμων υλικών που εκτρέπεται από τους Χώρους Υγειονομικής Ταφής Αποβλήτων (ΧΥΤΑ), ο κάθε Δήμος ωφελείται ένα ποσό που κυμαίνεται περίπου μεταξύ 25 έως 55 ευρώ. Και η εξοικονόμηση αυτή μπορεί να μεταφερθεί στους πολίτες μέσω της μείωσης των δημοτικών τελών. Πέραν αυτών, η εξοικονόμηση χώρου (όγκου) στις υποδομές τελικής διάθεσης στην χώρα είναι εξίσου σημαντική αφού πέραν του περιβαλλοντικού οφέλους, παρατείνει την διάρκεια της ζωής τους. Τέλος και ειδικά στην εποχή της κρίσης, κανείς δεν μπορεί να υποτιμήσει την δημιουργία σταθερών θέσεων εργασίας πλήρους απασχόλησης σε όλη την αλυσίδα της Ανακύκλωσης (Συλλογή – Μεταφορά – Διαλογή – Ανάκτηση – Αξιοποίηση), η οποία θα αναβαθμίζεται διαρκώς όσο η χώρα προχωράει προς την αντικατάσταση του Γραμμικού υποδείγματος παραγωγής και κατανάλωσης από το Κυκλικό (Circular Economy).
Η ΕΕΑΑ με το σύνολο των δραστηριοτήτων της επιτυγχάνει πολύ περισσότερα από την νομική της υποχρέωση, αφού μόνη της επιτυγχάνει την κάλυψη κατά 96% του εθνικού στόχου της Ανακύκλωσης Συσκευασιών, ενώ η χώρα χάρη στις δραστηριότητες της ΕΕΑΑ επιτυγχάνει τον Εθνικό Στόχο στην Ανακύκλωση των Συσκευασιών. Ας σημειωθεί επιπλέον ότι το σημαντικό αυτό έργο υλοποιείται σε μία χώρα που δεν πρέπει να ξεχνάμε πως διαθέτει ακόμα Χώρους Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Αποβλήτων (ΧΑΔΑ), γεγονός που απεικονίζει ανάγλυφα ότι τμήμα των συντελεστών της Διαχείρισης των Αστικών Αποβλήτων, δεν διαθέτουν την απαιτούμενη ετοιμότητα για να φέρουν σε πέρας το δύσκολο φορτίο που τους ανατίθεται.
Ωστόσο ετησίως περίπου 125.000 δρομολόγια των ειδικών οχημάτων συλλογής που η ΕΕΑΑ διαθέτει στους Δήμους της χώρας, καταγράφονται και ζυγίζονται με παραστατικά στις εισόδους των 32 Κέντρων Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ) που λειτουργούν με οικονομική κάλυψη από την ΕΕΑΑ. Και αυτό είναι αρκετό για να αναδείξει σε κάθε καλόπιστο συνομιλητή το έργο που γίνεται με την συνεργασία της ΕΕΑΑ, των επιχειρήσεων και της Αυτοδιοίκησης και να διαλύσει τους αστικούς μύθους που ενίοτε καλλιεργούνται κακόβουλα περί της ανακύκλωσης που δήθεν δεν γίνεται στην πραγματικότητα και τα υλικά «καταλήγουν στις …χωματερές»!
Σε κάθε περίπτωση η ευθύνη για την περαιτέρω βελτίωση του παραγόμενου τελικού αποτελέσματος βρίσκεται στα χέρια των αρμόδιων Αρχών, στις Επιχειρήσεις – παραγωγούς και στην οργανωτική και επιχειρησιακή δυνατότητα της Αυτοδιοίκησης να ανασχεδιάσει τις λειτουργίες της. Και όπως σε όλα τα συλλογικά ζητήματα, ο ρόλος των πολιτών είναι κρίσιμος.
Στην κατεύθυνση αυτή η ΕΕΑΑ αποδεχόμενη την ευθύνη που έχει να διατηρήσει την αξιοπιστία των λειτουργιών και τη συνεχή βελτίωση των αποτελεσμάτων της, επενδύει (και θα συνεχίσει να το κάνει με μεγαλύτερη ένταση) στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών, με έμφαση στις νεότερες γενιές που αποτελούν τον καλύτερο πρεσβευτή της Ανακύκλωσης. Είναι οι γενιές που αν εκπαιδευτούν βιωματικά με απλό τρόπο στην καθημερινή ζωή τους θα αποτελέσουν τη βάση για την προσδοκώμενη αλλαγή της καταναλωτικής συμπεριφοράς της κοινωνίας. Αυτή η αλλαγή αντίληψης και καθημερινών πρακτικών είναι που θα επιβάλει τελικά την πορεία της χώρας προς την εποχή της Κυκλικής Οικονομίας.
Διαβάστε επίσης:
Ποιοι είναι οι 17 Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ
COSMOTE: Πρωτοποριακή τεχνολογική λύση για την προστασία της άγριας πανίδας στην Ελλάδα
CUPRA: Κατασκευάζει καθίσματα αυτοκινήτου από βιώσιμα πλαστικά υλικά συλλεγμένα από τη θάλασσα
